Nowa witryna

 Kochani, bloga prowadzę już na innej witrynie.  Jeśli szukacie aktualnych postów zapraszam poniżej :)

ZAPRASZAM :)

>>>>klik<<<<

Rozwój ruchowy niemowlaka 0-3 miesiąc życia

     

Każdy rodzic chętnie obserwuje swoje dziecko w nabywaniu nowych umiejętności. Choć na początku może się nam wydawać że w pierwszych miesiącach nie ma ich dużo, to nie do końca tak jest ;). Maluch musi włożyć sporo wysiłku w to by oderwać chociażby głowę od podłoża. Można powiedzieć że cały czas jest w treningu. Dzisiaj chciałabym przybliżyć jak przebiega typowy rozwój dziecka od narodzin do 3 miesiąca życia. 

Rozwój dziecka nie przebiega w sposób jednolity, pojawiają się tak zwane skoki rozwojowe. Każde dziecko rozwija się w swoim indywidualnym tempie. Jak już wiadomo rozwój wszystkich zdrowych dzieci nie jest jednakowy, ale przebiega z pewną prawidłowością. Dzięki temu jesteśmy w stanie ustalić jakich umiejętności możemy się spodziewać u dziecka w danym miesiącu życia. 

Pamiętajcie że informacje te nie zastąpią wizyty u specjalisty i jeśli tylko coś was niepokoi zawsze warto zasięgnąć rady u wykwalifikowanych osób.

Pierwszy miesiąc życia: 

Noworodek w leżeniu zarówno na plecach jak i na brzuchu przyjmuje pozycję podobną do tej w brzuchu mamy. Kręgosłup dziecka nie ma wykształtowanych fizjologicznych krzywizn, tylko kształtem przypomina literę C. Jego kończyny górne i dolne znajdują się blisko ciałka. Jest to tzw: faza zgięcia i nieznacznego odwiedzenia. Można zauważyć że maluch nie leży symetrycznie. Najczęściej możemy zaobserwować że układa się w łuk i na tym etapie rozwoju jest to całkowicie normalne- pod warunkiem że układa się w taki sposób na obie strony.

noworodek w leżeniu na plecach: 

- głowa układana jest na boku

- barki uniesione i wysunięte w przód (w protrakcji), przez co szyjka wydaje się być schowana

- rączki w zgięciu, często zaciśnięte piąstki 

- widoczny odruch chwytny dłoni

- dzieci kierują kciuki do buzi

- nóżki ułożone w zgięciu, odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej (na tak zwaną żabkę)

- stopy zgięte grzbietowo

- występuje reakcja Moro

Jak wygląda noworodek w leżeniu na brzuchu?

- rączki w zgięciu, blisko ciała, dłonie zaciśnięte w piąstki, kciuk często schowany do środka

- nóżki dziecka również w zgięciu, często podciągnięte pod brzuszek, opierają się na przyśrodkowych krawędziach kolan i paluchów

- miednica ułożona wysoko, w kierunku tyłopochylenia (inaczej mówiąc jest podwinięta) - z czasem, gdy nóżki się prostują, a środek ciężkości schodzi niżej, ustawia się w kierunku przodopochylenia 

- głowa zwrócona na jedną ze stron, oparta jest na policzku

- punkty podporu to: policzek, obręcz barkowa, kłęby kciuka i 1/3 dalsza część przedramienia, przyśrodkowa część kolan i paluchów

Podczas aktywności

W leżeniu na brzuchu noworodek podejmuje próby przekładania główki z jednego policzka na drugi poprzez tzw. "dziobanie". Początkowo może być to tylko próba podążania głowy do linii środkowej ciała, jednak pod koniec 1 miesiąca maluch powinien już opanować tą umiejętność. Na początku jest to dla dziecka bardzo trudne ponieważ w okolicy głowy i barków znajduje się najwięcej ciężaru ciała. 

W leżeniu na plecach możemy zaobserwować kopanie z pięty od linii środkowej ciała, podczas tej aktywności widzimy jak dziecko wykonuje ruch niemal całym ciałkiem. Ruchy są nieco chaotyczne.

https://www.aptekagemini.pl/poradnik/pytania-pacjentow/jak-pielegnowac-strupek-po-kikucie-na-pepku-noworodka/

2. miesiąc życia

Maluch już trochę zaznajamia się z otoczeniem i wciąż doskonali swoje umiejętności.

w leżeniu na brzuchu:

- dziecko coraz dłużej potrafi utrzymać głowę, unosi ją ok 45°

- barki i łopatki ulegają obniżeniu, dzięki czemu szyja wydaje się być dłuższa

- dłonie nie muszą być ciągle zaciśnięte

- próbuje podpierać się na przedramionach, ale znajdują się one jeszcze w nawróceniu

- dzięki pchaniu w podłoże z punktów podparcia pojawia się aktywizacja przedniej strony ciała, co za tym idzie lepsza praca mięśni brzucha

- miednica powoli obniża się do podłoża

 w leżeniu na plecach:

- dziecko potrafi zatrzymać na chwilę głowę w linii środkowej (nos, pępek i spojenie łonowe znajdują się w jednej linii)

- występuje ATOS- czyli tak zwana pozycja szermierza

- dziecko jest zainteresowane twarzą drugiego człowieka

- potrafi wodzić wzrokiem np. za zabawką

3. miesiąc życia

Dziecko staje się coraz bardziej świadome. Spodziewamy się że pod koniec trzeciego miesiąca dziecko osiągnie symetrię. Co to znaczy? W wielkim skrócie: w leżeniu na plecach nos, broda, mostek, pępek i spojenie łonowe będą znajdować się w jednej linii, ale to nie wszystko:

w leżeniu na brzuchu:

- unosi głowę w linii środkowej (ok 45° nawet do 90°)

- jest w stanie swobodnie obrócić głowę w prawo i w lewo ( łącznie zakres ruchu wynosi ok 180°)

- obręcz barkowa i łopatki są już obniżone

- łokcie są w linii barków lub tuż przed nimi

- dziecko zdobywa umiejętność zabawy dłońmi, potrafi łączyć ręce nad klatką piersiową, potrafi się nimi bawić, może je nawracać i odwracać, brać do buzi, potrafi zginać łokcie

- biodra jeszcze nie dotykają podłoża a brzuch leży na podłodze

- możliwe są ruchy podudzi

w leżeniu na plecach:

- głowa układana w symetrii

- dziecko wodzi wzrokiem za zabawką w zakresie 180°, pojawia się izolowany ruch gałek ocznych

- budowanie symetrii: łączy rączki w linii środkowej ciała, zabawa rączkami, obręcz barkowa i łopatki są obniżone 

- zabawa miednicą w płaszczyźnie strzałkowej (dziecko wykonuje ruchy miednicą jak by chciało podwinąć ogon, lub zrobić "kaczy kuper ;)" )

- dziecko kładąc stopy na podłoże opiera je na zewnętrznych krawędziach stóp

- potrafi unieść obie kończyny dolne nad podłoże i utrzymać je nawet ok 1 min, potrafi kopać

- pojawia się tzw. chwytanie dołokciowe, dziecko bada w ten sposób podłoże i boki swojego ciała, ciągnie za ubranko

Teraz już widzicie ile wasze dzieci potrafią? ;)

Źródło:

1. Trusewicz R., Pogorzała A. M., Rozwój ruchowy dziecka z uwzględnieniem założeń koncepcji NDT Bobath

2. Wasielewski W., Wczesne wspomaganie rozwoju ruchowego dziecka niepełnosprawnego

Stopa sierpowata/ przywiedziona u dzieci

 

Dziś opowiemy sobie o stopie sierpowatej zwanej inaczej stopą przywiedzioną. Jak sama nazwa wskazuje stopa w takiej wadzie przyjmuje kształt sierpa, układając się w literę C. Pisząc dokładniej przodostopie układa się przyśrodkowo i takie ustawienie występuje we wszystkich pięciu stawach stępowo-śródstopnych (stawach Lisfranca). Może to doprowadzić do pojawienia się fałdu skórnego na tej wysokości. U maluszków z taką wadą obserwujemy że zewnętrzny łuk stopy jest wypukły i rozciągnięty, natomiast przyśrodkowy skrócony. 

 

 

Zukunft-Huber B., Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci

Bardziej złożoną odmianą tej deformacji jest stopa wężowata. Wady można od siebie odróżnić za pomocą zdjęcia RTG; w przypadku stopy wężowatej głowa kości skokowej odchyla się w stronę przyśrodkową, kość łódkowata wysuwa się w kierunku bocznym, a kość klinowata wraz z kośćmi śródstopia ponownie ustawiają się przyśrodkowo przez co stopa przybiera kształt litery Z.

Wrodzone przodostopie przywiedzione bywa czasem mylone z wrodzoną stopą końsko-szpotawą ( o której pisałam TU). W tym przypadku jednak nie występuje przykurcz ścięgna Achillesa ani odwrócenie przodostopia. 

PRZYCZYNY

Przyczyny nie są do końca znane. Nie stwierdza się dziedziczności tego typu wady. Najprawdopodobniej dochodzi do niej na skutek niedoboru miejsca w macicy podczas życia płodowego. To z kolei może przyczyniać się do występowania zaburzeń w balansie mięśniowym i tworzenia się deformacji.

Dodatkowo występowaniu tej wady może sprzyjać: małowodzie, mięśniaki, miednicowe ułożenie dziecka. Występowaniu stopy sierpowatej często towarzyszą wady i przykurcze w stawach biodrowych. Zaobserwowano że u dzieci objętych taką wadą stwierdza się często dysplazję biodra, oraz przekroczoną normę rotacji wewnętrznej podudzia. W obrębie całej kończyny widoczne są ograniczenia w odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej.

LECZENIE

Rokowania związane z korekcją tej wady są bardzo dobre. W najlżejszych przypadkach deformacja może ustąpić samoczynnie. Zawsze jednak zaleca się wizytę u specjalisty ponieważ im szybciej zostaną podjęte odpowiednie działania, tym większa szansa na uzyskanie całkowitej korekcji. Metody leczenia zależne są od wieku i stanu pacjenta. W przypadku niemowląt doskonale sprawdzają się ćwiczenia/ terapia manualna. U dzieci u których wada się utrzymuje stosuje się specjalistyczne gipsowanie, a w bardzo skrajnych przypadkach zabiegi operacyjne.

W leczeniu niemowląt często wykorzystywaną metodą jest Trójpłaszczyznowa manualna terapia stóp, w której wykorzystuje się specjalistyczne chwyty terapeutyczne i bandażowanie stopy. Metoda jest omawiana z rodzicami by mogli ją kontynuować w domu. Funkcjonalne bandażowanie pomaga utrzymać korekcję uzyskaną w trakcie terapii i w żaden sposób nie krępuje ruchów dziecka. Dziecko może wykonywać wszystkie aktywności bez przeszkód, co niewątpliwie jest zaletą tej metody.

Zukunft-Huber B., Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci

Źródło:

1. Suder A., Gniadek A., Trójwymiarowa manualna terapia stóp sierpowatych- studium przypadku, Rehabilitacja w praktyce, 5/2019  

2. Zukunft-Huber B., Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner

Stopa piętowa/ hakowata u dzieci

    Stopa piętowa, zwana również hakowatą to deformacja polegająca na nadmiernym zgięciu grzbietowym w stawie skokowym stopy lub pionowym ustawieniu kości piętowej. Co to oznacza? 

    Stopa dziecka skierowana jest palcami do góry, dziecko nie jest w stanie jej samodzielnie opuścić. Ruch bierny w stopie również jest utrudniony. Deformacja może przybierać różny stopień od niewielkiego problemu w zgięciu do skrajnego przypadku, w którym to grzbiet stopy może sięgać przedniej ściany piszczeli. 

  Przyczyny 

    Wada ta najczęściej powstaje w późnym okresie prenatalnym, kiedy dziecko ze względu na brak miejsca w brzuchu matki przybiera wymuszoną pozycję. Występowaniu może sprzyjać pośladkowe ułożenie dziecka czy też ciąża mnoga. Panująca ciasnota w łonie zmusza stopę do ekstremalnego zgięcia grzbietowego (palce stopy kierują się do piszczeli), spłaszczeniem wysklepienia podłużnego i koślawością pięty. Pozytywna informacja jest taka, że jeśli do piętostopia doszło z takich przyczyn jak te opisane powyżej, to takie ustawienie najczęściej szybko i samoczynnie ustępuje. 

    Stopa hakowata może również być związana z urazami czy porażeniami mięśni łydki lub ścięgna Achillesa. Może też wystąpić na skutek nadmiernego wydłużania ścięgna Achillesa, podczas operacyjnego leczenia końskostopia ( o którym pisałam TU ). 

    Piętostopie bywa też objawem towarzyszącym innym schorzeniom takim jak np: dysplazja stawu biodrowego, dystrofia mięśniowa, przepuklina oponowo-rdzeniowa. W terapii wtórej należy uwzględnić leczenie schorzenia podstawowego. 

  Leczenie i rehabilitacja

    Schorzenie to często cofa się samoczynnie w momencie gdy dziecko zaczyna stawiać pierwsze kroki, dzieje się tak dzięki wzmacnianiu się mięśni łydki (odpowiedzialnych za unoszenie pięty). Pamiętajmy jednak by przypadłości tej nigdy nie bagatelizować i nawet przy niewielkich odstępstwach skonsultować się z fizjoterapeutą. 

    Leczenie ustala się po przeprowadzeniu dokładnej diagnostyki. Przeprowadzany jest dokładny wywiad, następnie sprawdzane jest ustawienie stóp dziecka, zniekształcenia i ewentualne zmiany skórne. Dokonuje się pomiarów ruchomości stawów stopy. Podczas rehabilitacji wykorzystuje się ćwiczenia/manipulacje korygujące niewłaściwe ustawienie stopy. Podejmowane są próby aktywizacji zginaczy stawu skokowego, a w dalszym rozwoju zalecana jest obserwacja i ewentualna korekcja wzorca chodu. 

    Często wykorzystywaną metodą jest Trójpłaszczyznowa manualna terapia stóp w której wykorzystuje się bandażowanie stopy.  Funkcjonalne bandażowanie pomaga utrzymać korekcję uzyskaną w trakcie terapii i w żaden sposób nie krępuje ruchów dziecka. Dziecko może wykonywać wszystkie aktywności bez przeszkód, co niewątpliwie jest zaletą tej metody.

Źródło:

1. Dziak A.: Dysfunkcje bólowe stopy. 

2. Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003 

3. Zukunft-Huber B., Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner

Stopa końsko-szpotawa u dzieci

                                                      (Źródło pinterest.com / Lana Laulainen)

    Stopa końsko-szpotawa jest jedną z najczęściej występujących deformacją wrodzoną u dzieci.  Może być też wadą nabytą, wtórną do zaburzeń nerwowo-mięśniowych, takich jak przepuklina oponowo-rdzeniowa czy przebyte zapalenie polio, lub wtórną do działających sił zewnętrznych [4].

Inaczej nazywana jest również jako stopa golfowa ( z angielskiego "clubfoot") ponieważ swoim ustawieniem przypomina kij od golfa. Ta złożona wada, ze względu na charakterystyczny wygląd jest wykrywana zaraz po narodzinach dziecka, często już nawet w czasie ciąży podczas badania USG. Warto się temu przyjrzeć szczególnie u maluszków, gdzie deformacja ta występowała już w rodzinie.

Wrodzona stopa końsko-szpotawa jest złożoną deformacją stopy, która powstaje jeszcze w okresie prenatalnym (dokładniej II trymestrze ciąży). Na takie ustawienie stopy wpływa kilka nakładających się komponentów: nadmierne wydrążenie łuku podłużnego stopy, przywiedzenie stopy, szpotawe ustawienie pięty i końskie ustawienie kości piętowej. 

(Źródło : https://ponseti.pl )

Nie wiecie o co chodzi? To spróbuję to trochę zobrazować:

Nadmierne wydrążenie łuku podłużnego stopy- Przyśrodkowy brzeg stopy jest wysoko uniesiony w wyniku nadmiernego ciągnięcia ścięgien, które ustawiają stopę tak jak by była w połowie przełamana.
Nadmiernie wydrążony łuk stopy uniemożliwia jej prawidłowy podpór i przetaczanie, czego wynikiem jest nadmierne obciążenie przodostopia.

Przywiedzenie stopy- Skrócone ścięgna  i więzadła powodują że stopa kieruje się do wewnątrz i wygląda jak by była podkurczona.

Szpotawe ustawienie pięty- Kość piętowa kieruje się do wewnątrz, przez co stopa opiera się na swoim zewnętrznym brzegu. 

Końskie ustawienie kości piętowej- Zbyt krótkie ścięgno Achillesa unosi piętę dziecka do góry, przód stopy skierowany jest w dół. Dziecko nie jest w stanie postawić całej stopy na podłożu.

Atrofia mięśniowa- W kończynie objętej tą wadą występuje również szczuplejsza łydka, związana z zanikiem mięśni w łydce, szczególnie tylnych i przyśrodkowych. Najbardziej jest to widoczne u dzieci które posiadają deformację tylko po jednej stornie.

 

Stopę końsko szpotawą możemy podzielić na dwa główne typy biorąc pod uwagę ich wygląd zewnętrzny: typowe i nietypowe

Typowe

Idiopatyczna (niewiadomego pochodzenia)- Dziecko objęte tym typem deformacji nie ma wad ani chorób.
Syndromiczna- wiąże się z mutacjami genetycznymi, prowadzącymi do wad wrodzonych. Jest więc wynikiem innego syndromu.
Neurogenna- związana z innymi wadami wrodzonymi o podłożu neurologicznym, np. mózgowe porażenie dziecięce, czy rozszczep kręgosłupa.
Tratogenna- wada występuje na skutek zaburzeń powstałych w czasie trwania ciąży, np. w wyniku brania narkotyków, palenia papierosów, picia alkoholu, zatrucia toksynami, lekami. 

Nietypowe

Atypowa- rozpoznawana zaraz po urodzeniu, przed jakimkolwiek leczeniem. Oprócz standardowych cech ma charakterystyczną głęboką bruzdę nad piętą i na podeszwie stopy. Duży palec jest w tzw. hiperprzeproście a cała stopa w bardzo silnym zgięciu podeszwowym i końskim ustawieniu.

Złożona- posiada wszystkie cechy wymienione powyżej lecz jest wynikiem złej techniki gipsowania z dodatkowymi komplikacjami podczas noszenia gipsu jakimi np. mogą być: częste zsuwanie się opatrunku gipsowego, obrzęk, odkształcenia.

Diagnostyka i leczenie:
Ponieważ poszczególne typy różnią się od znacznie od siebie stopniem sztywności, zajęcia mięśni, zniekształceniem kostnym to leczenie ich również będzie przebiegać inaczej. 

Typy stopy końskiwj wg Dimeglio i wsp. oraz Grill:
I (dotyczy 20%)-komponenta końskostopia poddaje się biernej korekcji, można ją leczyć zachowawczo. Widoczny jest nieznaczny skrót ścięgna Achillesa;
II(dotyczy 33%)- możliwa jest tylko częściowa korekcja. Przywiedzenie przodostopia jest niewielkie i poddaje się korekcji. Terapia zachowawcza tego typu końskostopia cechuje się wysoką skutecznością.;
III (większość, ok 35%)- utrwalone końskie ustawienie stopy, podskokowa rotacja stopy tylko w małym stopniu poddaje się biernej korekcji. Możliwa jest tylko częściowa korekcja deformacji przodostopia.
IV (dotyczy ok 12%)- stopa jest znacznie krótsza, sztywna, posiada wyraźną fałdę i silne przykurcze. Podskokowo stopa jest całkowicie przemieszczona i znacznie ustawiona końsko. w tym typie stopa niemal całkowicie nie poddaje się biernej korekcji. 

Leczenie stopy końsko-szpotawej skupia się na repozycji podwichnięcia kości łódkowatej i piętowej względem kości skokowej oraz poprawnym ustawieniu kości skokowej względem goleni. W pierwszym etapie najważniejsze jest uzyskanie korekcji, w kolejnym przechodzi się do utrzymania osiągniętej korekcji do momentu, gdy stopa uzyska poprawny kierunek wzrostu. [4]

Klasyczne postępowanie obowiązujące do końca XX w. opierało się na dokładnie określonych redresjach czyli mocnemu rozciąganiu stopy, po których na 7–14 dni zakładano opatrunek gipsowy. Czas stosowania opatrunków gipsowych nie przekraczał 6–12 tygodni. Skuteczność tej metody nie była wysoka. [3]

Obecnie za złoty standard leczenia stopy końsko szpotawej uznawana jest Metoda Ponsetiego, którą można stosować już od pierwszych tygodni życia. 

Na czym polega zabieg? Postaram się to w uproszczeniu opisać:

Metoda ta składa się z 3 etapów: gipsowania, tenotomii- czyli nacięcia ścięgna Achillesa, oraz szyny derotacyjnej.

Przed założeniem opatrunku gipsowego wykonywane są manipulacje ręczne, czyli rozciąganie struktur wewnątrz stopy. Za każdym razem wykonuje się je nieco inaczej, tak by odwodzić stopę na zewnątrz oraz do góry jeśli jest to możliwe. Po takim przygotowaniu stopa jest gotowa do gipsowania. Gips zakładany jest na całą nogę dziecka a kolano musi być zgięte pod kątem  90° (zazwyczaj). By utrzymać uzyskane efekty stopa pozostaje w gipsie ok 5-7 dni. Po tygodniu gips jest usuwany a stopa dziecka ponownie poddawana jest manipulacjom, tak by coraz bardziej przypominała ułożeniem zdrową stopę. Cykl powtarza się ok 5-7 razy. 

(Fot. Opatrunki gipsowe po zabiegu metodą Ponsetiego [4])

Bardzo często bo aż w 90% przypadków wykonuje się tenotomię, czyli podskórne podcięcie ścięgna Achillesa. Zabieg ten pomaga uzyskać całkowitą korekcję końskiego ustawienia. Po tenotomii gips jest zakładany na nieco dłuższy okres czasu bo ok 3 tygodnie.

 

(Źródło : https://ponseti.pl )

 Bezpośrednio po ściągnięciu ostatniego gipsu dziecko powinno nosić szynę derotacyjną. Należy ją stosować by utrzymać uzyskaną korekcję, niestety schorzenie to ma tendencję do nawrotów. Zachęca się rodziców by używali szyny nawet do 4 roku życia dziecka, lub dłużej.

Trójpłaszczyznowa terapia manualna stóp wg Barbary Zukunft-Huber

Jako terapeutka tejże metody muszę Wam o niej nieco wspomnieć. Terapia opiera się na podstawach neurofizjologicznych i proponuje sposób leczenia zgodny z naturalnym rozwojem ruchowym dziecka.

Według autorki dzięki zastosowaniu odpowiednich chwytów i manipulacji pomagamy odtworzyć prawidłowy kształt stopy. Stwarza to dziecku warunki do wykonywania naturalnych, genetycznie zaprogramowanych wzorców ruchowych, które są dla niego jak samodzielny trening. Umożliwiamy dziecku wzmacnianie osłabionych mięśni i rozwój we wszystkich płaszczyznach. By utrzymać korekcję stopy autorka proponuje jej specjalistyczne bandażowanie. Terapia ta wymaga dużego zaangażowania rodziców, ponieważ są oni uczeni chwytów i bandażowania. Jest to niezbędne, gdyż tylko codzienne ćwiczenia będą w stanie odpowiednio wpłynąć na ułożenie stopy. Trójpłaszczyznowa terapia manualna szczególnie dobrze rokuje w nieco mniejszych deformacjach (typu I, II). Świetnie nadaje się jako uzupełnienie terapii cięższych stanach, gdzie wymagany jest zabieg chirurgiczny.

 

Źródło:

1. Napiotek M. "Wrodzona stopa końsko-szpotawa-przewodnik dla rodziców" 2006

2.  Ponseti I., "To Parents of Children Born with Clubfeet"

3. Zukunft-Huber B., Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner 

4. Żulewska-Fiks E., "Zaburzenia kończyny dolnej – stopa końsko-szpotawa. Możliwości fizjoterapeutyczne", Praktyczna Fizjoterapia, NR 105 (Maj 2019)

Stopy płaskie/ płasko-koślawe u dzieci

Płaskostopie u dzieci to temat który powraca jak bumerang. Dzisiaj postaram się rozwiać Wasze wątpliwości. Czym jest płaskostopie? Czy istnieje płaskostopie fizjologiczne? Co je powoduje? Jak je leczyć? Na te wszystkie pytania spróbuję udzielić odpowiedzi :)

Jak już wspominałam wielokrotnie stopa malucha musi przejść długą drogę zanim stanie się w pełni ukształtowana. Dziecko już w życiu płodowym ćwiczy stopy i przygotowuje je do ważnej roli jaką jest chód. Rodzice bardzo często pojawiają się w gabinecie zaniepokojeni tym jak ich dziecko układa stopy, a jedną z najczęściej spotykanych problemów jest stopa płaska. A co za tym idzie płasko-koślawa, ponieważ często łączy się to z koślawością tyłostopia.

Płaskostopie można uznać za stadium lub wariant stopy płasko koślawej, dlatego oba pojęcia są często używane zamiennie. (Do tego pojęcia można zaliczyć takie deformacje jak: wrodzone płaskostopie, stopa koślawa, stopa odwiedziona z bocznym odchyleniem kości łódkowatej, spastyczna stopa płasko-koślawa, wrodzony brak kości strzałkowej).

Pacjenci z patologicznymi stopami płasko-koślawymi powinni być objęci opieką ortopedyczną. W tej grupie wyróżniamy stopy wiotkie z towarzyszącymi dolegliwościami bólowymi, z przykurczem ścięgna Achillesa oraz sztywne. Deformacja sztywna może być spowodowana zrostem kostnym między kośćmi – skokową, piętową i łódkowatą (tzw. koalicją stępu) – pionowym ustawieniem kości skokowej oraz zaburzeniami neurologicznymi.

Czym potocznie nazywa się płaskostopie?

Płaskostopie-  to inaczej obniżenie naturalnego łuku stopy.

Prawidłowo wysklepiona stopa nie dotyka podłoża w całości. Ciężar ciała spoczywa na  trzech punktach podporu którymi są: głowa I i V kości śródstopia, oraz guz piętowy. Jeśli mięśnie i więzadła pracują optymalnie tworzą wysklepienia/łuki, które zapewniają odpowiednią elastyczność stopy. Możemy zaobserwować 3 łuki: dwa podłużne i jeden poprzeczny. Jeśli stopa przylega całą swoją powierzchnią do podłoża to możemy mówić o płaskostopiu. 

Wyróżniamy płaskostopie podłużne i poprzeczne. Najczęściej spotykane u dzieci i młodzieży jest płaskostopie podłużne które objawia się obniżeniem przyśrodkowego łuku stopy.

Płaskostopie poprzeczne polega na obniżeniu łuku poprzecznego stopy, biegnącego od I do V kości śródstopia. Wtedy punkt podparcia pada na II i III kość śródstopia a to z kolei może powodować rozejście się kości śródstopia. W takim przypadku stopa w tym miejscu staje się szersza.

 Warto zaznaczyć że płaskostopie to nie tylko problem stóp. Fizjoterapeuta w badaniu musi oceniać całą postawę ciała dziecka.  

(źródło: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/rehabilitacja/137890,koslawosc-kolan-i-stop-u-dzieci)

Ryc. U góry stopa płaska, na dole stopa prawidłowa

Czy istnieje płaskostopie fizjologiczne?

Płaskostopie u niemowląt i małych dzieci jest naturalnym zjawiskiem! Dzieje się tak ponieważ mięśnie i więzadła nie są jeszcze odpowiednio wydolne. Podczas swojego rozwoju dziecko będzie wzmacniać te struktury co będzie prowadziło do wytworzenia się łuków stopy. Dodatkowo dzieci posiadają tzw: podściółkę tłuszczową, która zapewnia dodatkową formą amortyzacji, oraz zwiększa powierzchnię przylegania stopy do podłoża. Jest to szczególnie przydatne gdy maluchy zaczynają stawiać pierwsze kroki. Między 4 a 5 rokiem życia stopa mięśnie i więzadła stopy powinny być na tyle ukształtowane że podściółka tłuszczowa powinna zanikać a łuki stopy powinny być coraz bardziej widoczne. Najbardziej intensywny proces kształtowania się wysklepienia stopy przypada na 4-7 rok życia. W okolicach 7 rż. układ kostny jest już bardziej ustabilizowany, reakcje równoważne są już lepiej rozwinięte, więc chód dziecka zaczyna przypominać chód dorosłego. Stopa również coraz mocniej przypomina stopę osoby dorosłej, zatem spodziewamy się że będzie posiadać już odpowiednie wysklepienie.

Co może powodować płaskostopie?

O przyczynach fizjologicznych już wiesz. Jakie mogą być powody występowania płaskostopia u starszych dzieci? 

- nieprawidłowa pielęgnacja w etapie niemowlęcym- niewiele osób zdaje sobie z tego sprawę, ale przyspieszanie rozwoju dziecka również może przyczynić się do powstawania wad stóp. Przykładem może być: zbyt szybkie sadzanie, prowadzanie dziecka za rączki, używanie pomocy typu chodziki- to wszystko sprawia że dziecko które nie jest na to gotowe próbuje odnaleźć się w danej sytuacji i utrwala nieprawidłowe wzorce ruchowe. Właśnie dlatego tak wiele mówi się o nie przyśpieszaniu rozwoju dziecka. 

- otyłość- może powodować nadmierne obciążanie stóp.

- noszenie nieprawidłowego obuwia- nie ma potrzeby zakupu sztywnego obuwia z profilowaną wkładką, szczególnie u małych dzieci! Obuwie profilaktyczne/ ortopedyczne powinno być zawsze zalecane przez lekarza. 

- idiopatyczne płaskostopie- czyli nieznanego pochodzenia, prawdopodobnie na tle zmian genetycznych (np. wiotkość więzadłowa).

- stopy płasko-koślawe mogą się rozwijać z wiekiem, przyczyną może być osłabienie mięśnia piszczelowego tylnego.

Jak możesz sprawdzić czy Twoje dziecko ma płaskostopie:

- U niemowlaków warto wykonać test: diagnostyczny chwyt, który może nam powiedzieć czy dziecko ma jakieś ograniczenia, które  mogą wpłynąć na prawidłowy rozwój stóp.

 Nogi niemowlaka ustawiamy w odwiedzeniu, rotacji zewnętrznej i zgięciu w biodrach i stawach kolanowych. W taki sposób by podudzi znajdowały się na udach, a pięty na wysokości spojenia łonowego. W prawidłowych warunkach stopy powinny stykać się swoimi zewnętrznymi krawędziami. Stopy dziecka ustawiamy tak byśmy mogli ustawić je symetrycznie podeszwą w stronę głowy. Wygląda to tak:

U dzieci siedzących wykonujemy test analogicznie lecz w pozycji siedzącej. Tutaj dziecko powinno siedzieć na obu guzach kulszowych, plecy powinny być wyprostowane, a kolana powinny niemal dotykać podłogi.

W taki sposób dzieci powinny móc układać swoje obie nogi do ok.  6rż. Starsze dzieci powinny móc wykonać taki test na jedną nogę.

U starszych dzieci: 

Testami pozwalającymi na odróżnienie stopy sztywnej od wiotkiej są: próba stania na palcach oraz bierne zgięcie grzbietowe palucha 

 (źródło: https://podyplomie.pl/pediatria/20088,wady-postawy-obserwowac-czy-leczyc-czesc-1)

TEST A: Poproś dziecko by stanęło na podłodze, nogi ustawione na szerokość bioder. Następnie poproś by stanęło na palcach. Jeśli na przyśrodkowej części stóp tworzy się łuk, a pięty kierują się do wewnątrz to najprawdopodobniej wszystko jest w porządku. 

TEST B: Poproś by dziecko stanęło jak wyżej. Następnie podnieś jego duży palec do góry. Jeśli na przyśrodkowej części spoty łuk się uniósł to najprawdopodobniej dziecko nie ma płaskostopia. Jeśli łuk się nie uniósł, lub jeszcze bardziej obniża to najlepiej udaj się do fizjoterapeuty.

Leczenie i rehabilitacja?

Leczenie zawsze zależne jest od zaawansowania zmian. Oczywiście kluczową rolę będzie odgrywać fizjoterapia i dokładne określenie modelu patologii. Najczęściej zalecane są ćwiczenia gimnastyczne które wymagają dużej systematyczności. Dodatkowo dla zwiększenia efektywności wykorzystuje się metody tj:

-trójpłaszczyznowa terapia manualna stóp z bandażowaniem

-kinesiotaping

-zastosowanie indywidualnie dobranych wkładek dynamicznych 

- w ciężkich przypadkach operacje

Pamiętajmy że najlepszą formą profilaktyki będzie ruch! Oczywiście najlepiej różne jego formy, na zmiennym podłożu, dzieci potrzebują go naprawdę dużo! 

Pamiętajmy również o odpowiednim obuwiu. O tym jak dobrać pierwsze buty pisałam >> tu<<. 

 Ostatnio dostałam pytanie od jednej z Was czy miękkie buty nie będą pływać na rozwój płaskostopia. Otóż nie ;). Miękka podeszwa umożliwia stopom pełną pracę i stymulację od podłoża. Dzięki temu mięśnie krótkie stopy mają super trening. Sztywne buty z wyprofilowaną wkładką nie są potrzebne dzieciom! Nawet u dzieci które mają już problemy z płaskostopiem nie polecam takiego obuwia czy też sztywnych wkładek. Jeśli problem jest już naprawdę duży postawmy na indywidualnie dobrane wkładki dynamiczne, które pozwolą stopie pracować i będą ją tylko dodatkowo bodźcować. Najlepiej wtedy udać się do gabinetu ortopodologicznego, gdzie produkuje się takie wkładki indywidualnie do potrzeb dziecka, po wcześniejszym dokładnym badaniu :). 

Źródło:

1. B. Zukunft-Huber, Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner

2.  A Jankowicz-Szymańska, M Pociecha, Zróżnicowanie wysklepienia podłużnego stóp u dzieci w wieku przedszkolnym, Fizjoterapia 2012, 20, 2, 3-11

3. https://podyplomie.pl/pediatria/20088,wady-postawy-obserwowac-czy-leczyc-czesc-1

Problemy małych stóp

 

Problemy u niemowlaków

Chyba nie znam osoby która by nie uważała że maleńkie stópki są przesłodkie! Prócz słodkiego wyglądu pełnią bardzo ważną rolę w rozwoju ruchowym dziecka. O stopach można pisać wiele, temat jest naprawdę obszerny dlatego dziś postaram się zrobić małe wprowadzenie. Każdą wadę postaram się przybliżyć w osobnym poście.

Tak jak już wspomniałam wszystkie małe stópki są urocze. Oczywiście zanim z tych maleńkich zmienią się w pełni ukształtowane stopy musi zajść długa droga. Czasami zauważamy że stopy dziecka odbiegają od znanego nam wyglądu czy ustawienia. Poniżej przedstawię najczęściej spotykane deformacje stóp w okresie niemowlęcym.

-stopę płasko-koślawą (więcej na temat stopy płasko-koślawej >>TU<< )

-stopę końską ( o stopie końsko-szpotawej pisałam >>TU<<)

-stopę sierpowatą

-stopę piętową / hakowata (więcej o tej wadzie >>TU<<)

źródło: B. Zukunft-Huber, Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner

Zdarza się że trudno je jednoznacznie rozpoznać gdyż stanowią często kombinację różnych deformacji. Przyczyny powstawania nie są jednoznacznie jasne. Czynniki możemy podzielić na genetyczne i zewnętrzne. Zazwyczaj już po porodzie (często jeszcze w łonie matki) jesteśmy w stanie stwierdzić że dziecko ma pewne deformacje. Wiele wad, szczególnie ułożeniowych ulega samoistnej korekcji.  Powinny być one jednak bardzo dokładnie ocenione.

Problemy u starszych dzieci

Rodzice często zgłaszają się z pytaniami o stopy dziecka w momencie kiedy zaczyna stawać na nóżki i stawiać pierwsze kroki. Na początku przygody z chodzeniem możemy dziecku pozwolić na pewne niedoskonałości. Podczas nauki chodu zdarza się że dzieci podkurczają palce, chodzą na palcach czy mocniej obciążają wewnętrzne krawędzie stóp. Dzieje się tak ponieważ dziecko dopiero się uczy obciążania swoich stóp i w pewien sposób je testuje.

Warto też zwrócić uwagę na wcześniejszy rozwój dziecka. Nawet jeśli rodzic przychodzi już ze starszym dzieckiem to zawsze pytam o rozwój niemowlęcy. Czy dziecko czworakowało, czy było prowadzane za ręce, używało gadżetów typu chodziki. Ma to bardzo duże przełożenie na dalszy rozwój. U dzieci ze słabą stabilizacją centralną, które nie czworakowały często można zaobserwować pewne odchylenia od norm. Słabe napięcie centralne będzie przekładać się na to w dystalnych częściach dziecka.

Warto zaznaczyć że pewne krzywizny na pewnym etapie rozwoju są normatywne. O czym mowa? Stopy/kolana, szpotawe lub koślawe. Na pewno już o tym słyszeliście. Według źródeł dzieci do 18 m.ż przechodzą przez tzw okres szpotawienia, czyli kolana ustawione są szeroko od siebie a stopy ustawiają się bardziej na zewnętrznych krawędziach. Po tym okresie dziecko przechodzi w okres koślawienia. Rozpoczyna się on ok 2 r.ż by osiągnąć szczyt w wieku 3-4 lat. W tym przypadku kolana mocno schodzą do środka, a stopy ustawiają się bardziej na wewnętrznych krawędziach tworząc tzw "X".

źródło: The Lower Extremity. Perry L. Schoenecker, Margaret M. Rich, J. Eric Gordon

 Choć często jest to norma to zachęcam was by mimo wszystko taki stan kontrolować i udać się do specjalisty. Czasami bywa że widzimy problem w stopach czy kolanach a przyczyna takiego ustawienia znajduje się gdzie indziej. 

Co może nas szczególnie niepokoić?

-Kiedy jedna z nóżek jest bardziej "krzywa"

-Gdy dziecko zgłasza lub okazuje dolegliwości bólowe

-W przypadku koślawości: przy złączonych kolanach odległość między przyśrodkowymi kostkami nie powinna przekraczać 8cm. (koślawość powinna ustąpić do ok. 8 r.ż)

-W przypadku szpotawości: przy złączonych stopach odległość między kolanami nie powinna przekraczać 6cm.

Jak to bywa w medycynie pamiętajcie że są to pewne wytyczne, ale każdy z nas jest inny i na każdego zawsze musimy patrzeć indywidualnie. Dlatego zawsze będę zachęcać by w przypadku jakichkolwiek wątpliwości odwiedzać specjalistów.

Leczenie dobierane jest oczywiście w zależności od problemu, możliwości jest wiele: od zabiegów chirurgicznych, gipsowanie, terapię manualną, ćwiczenia, kinesiotaping, bandażowanie, ortezy czy wkładki. 

Źródło:

 1. B. Zukunft-Huber, Trójpłaszczyznowa manualna terapia wad stóp u dzieci, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner

2. The Lower Extremity. Perry L. Schoenecker, Margaret M. Rich, J. Eric Gordon