Zajęcia sensoryczne dla niemowląt

 Dzisiaj byłam z moim synkiem na tzw. zajęciach kreatywnych, czyli zabawach sensorycznych wspomagających rozwój niemowląt. Pomyślałam zatem że przyda się na blogu taki post. Czym jest integracja sensoryczna, dla kogo jest skierowana oraz przykłady zajęć znajdziecie poniżej. Zapraszam do lektury 😊.

Zajęcia z integracji sensorycznej stają się ostatnio coraz bardziej popularne. Coraz częściej mówi się o potrzebie stymulowania zmysłów dziecka do prawidłowego rozwoju. 

Doktor A. Jean Ayers jako pierwsza opisała pojęcie integracji sensorycznej jako ”proces  neurologiczny organizujący wrażenia płynące z ciała i środowiska w taki sposób, by mogły być użyte do celowego działania.”

 

Systematyczne i różnorodne bodźce zmysłowe korzystnie wpływają na rozwój układu nerwowego dziecka. Ścisłe współdziałanie wszystkich narządów zmysłowych jest kluczowe w prawidłowym rozwoju człowieka, natomiast jeśli bodźce zmysłowe przepływają nieharmonijnie, to mamy wtedy do czynienia z zaburzeniami integracji sensorycznej.

 Zaburzenia integracji sensorycznej objawiają się w problemami z odbiorem, podporządkowaniem i interpretacją bodźców przez układ nerwowy. Dziecko z takimi deficytami może nadmiernie reagować na pewne bodźce,reakcja może być opóźniona lub może nie zauważać ich wcale. U każdego może to objawiać się inaczej.

Niemowlęta i małe dzieci:

• Sen- problemy z zasypianiem, częste wybudzanie się, budzenie się z krzykiem i płaczem.
• Samoregulacja- trudności z wyciszaniem się, częsty płacz, napady wybuchów złości, drażliwość i hałaśliwość.
• Jedzenie- problemy z odruchem ssania w okresie noworodkowym, problemy z wprowadzaniem nowych pokarmów, częsty odruch wymiotny. Unikanie pewnych faktur i konsystencji jedzenia  a nawet wybiórcze jedzenie (ze względu na fakturę, zapach, smak czy kolor).
• Dotyk- unikanie dotyku innych osób i przytulania, odpychanie się od rodzica, nietolerowanie ubierania i zabiegów higienicznych (mycie, kremowanie, czesanie, obcinanie paznokci, mycie zębów), unikanie zabaw i sytuacji gdzie dziecko może się pobrudzić, unikanie pewnych materiałów, szwów w ubraniach, części garderoby (czapka, szalik).
• Czucie głębokie- uderzanie główką o ścianę lub łóżeczko, gryzienie, szczypanie, ściskanie siebie lub innych osób, brak wyczucia siły, zbyt mocne i siłowe zachowania w kontaktach z innymi, ocieranie się o ściany lub innych, potrzeba mocnego dotyku, docisku pewnych części ciała a nawet czasami masturbacja dziecięca.
• Ruch-protest przy nagłych zmianach położenia ciała w przestrzeni, niechęć do przebywania w określonych pozycjach, potrzeba bycia w ciągłym ruchu (noszenia, wożenia w wózku, noszenia w chuście, ciągłe bieganie), niezgrabność, słaba równowaga, ciągłe upadanie i potykanie się, wpadanie na przedmioty u dzieci chodzących. Nadmierne huśtanie się lub kręcenie, wybieranie tylko określonych aktywności na placu zabaw przy unikaniu innych. Unikanie ruchu i zabaw ruchowych.
• Słuch- najdrobniejsze dźwięki wybudzają dziecko, bardzo negatywna reakcja na pewne dźwięki (suszarki, blendera, odkurzacza, karetki), pobudzenie lub lęk w miejscach bogatych w różne dźwięki (galeria handlowa, market, festyny a nawet kościół).
• Wzrok- duża wrażliwość na jasne światło (odwracanie głowy, rozdrażnienie, płacz), silne pobudzenie w miejscach tłocznych i ruchliwych.
• Emocje- problem z oddzieleniem od opiekuna, nadmierne wycofanie w nowych sytuacjach, brak reakcji na zakazy opiekuna, drażliwość i nadmierna labilność emocjonalna (od płaczu do śmiechu)

Starsze dzieci:

• Nieprawidłowe napięcie mięśniowe, wady postawy.
• Problemami z koncentracją uwagi, zwłaszcza w grupie.
• Zbyt duża ruchliwość dziecka lub odwrotnie preferowanie siedzącego trybu życia, unikanie zabaw i gier ruchowych.
• Niezgrabność ruchowa, ociężałość i sztywność, obniżona równowaga i koordynacja, problem z uczeniem się nowych umiejętności
• Problemy w czynnościach precyzyjnych takich jak pisanie, cięcie, rysowanie, nawlekanie, często niechęć i unikanie ich.
• Problemy z opanowaniem umiejętności czytania i pisania.
• Nadwrażliwość na dotyk przejawiającą się unikaniem czynności higienicznych, metek lub niektórych ubrań, zabaw w piasku, zabaw plasteliną, farbą (malowanie palcami),  nadmierne reakcje na pobrudzenie się.
• Unikaniem huśtawek, zjeżdżalni, karuzeli, drabinek lub nadmiernym poszukiwaniem tego typu zabaw.
• Unikaniem miejsc zatłoczonych, głośnych, nieprzewidywalnych ( komunikacja miejska, supermarket, festyny itp.) lub po pobycie w takim miejscu nadmierne pobudzenie, zdenerwowanie.
• Poszukiwaniem mocnego dotyku, uderzania i uciskania własnym ciałem o innych ludzi lub przedmioty.
• Nadwrażliwością na różne dźwięki i hałas, brak możliwości skupienia uwagi w hałasie.
• Nadwrażliwością na bodźce wzrokowe: światło, pobudzenie lub brak skupienia uwagi w miejscach o dużej ilości kolorów, świateł, ludzi.
• Nadwrażliwość na zapachy, wyczuwanie ich z daleka, odmowa jedzenia pokarmów ze względu na ich zapach, łatwy odruch wymiotny ze względu na zapach.
• Unikaniem niektórych smaków, konsystencji pokarmów a nawet jedzeniem wybiórczym.

 Do grup ryzyka zalicza się dzieci ciąż wysokiego ryzyka, o nieprawidłowym przebiegu ciąży i porodu, wraz z cesarskim cięciem, obniżoną punktacją Apgar po urodzeniu, wcześniaki i dzieci z hipotrofią, zaburzeniami odruchu ssania, nieprawidłowościami w rozwoju psychoruchowym, niemowlęta mające problemy z samoregulacją tzw. “high need baby”.

 Nie dajmy jednak się zwariować, to że pojawia się jeden czy drugi problem nie oznacza że dziecko koniecznie potrzebuje terapii, jednakże, nawet w pełni dobrze rozwijające się dzieci chętnie uczestniczą w takich zajęciach gdyż jest to dla nich doskonała zabawa 😊

Zabawy sensoryczne możemy stosować w domu, zgodnie z teorią 7 zmysłów: dotyk, równowaga (układ przedsionkowy), czucie głębokie (propriocepcja), wzrok, słuch, węch i smak. Materiały wykorzystywane do zabaw muszą być w pełni bezpieczne, są to ekologiczne i biodegradowalne materiały plastyczne,  często wykonywane z łatwo dostępnych artykułów spożywczych.

JAK STYMULOWAĆ?

Dotyk:

-Masażyki- różnego rodzaju masaże Są bardzo ważne dla rozwoju schematu własnego ciała, układu dotykowego. Można się bawić w ten sposób na siedząco czy czy też leżąco. Jedna z najpopularniejszych takich rymowanek to "Pisze pani na maszynie A, B, C..." od ok 3/4 mca.
-Zabawy fakturowe- dzieci powinny dotykać różnego rodzaju materiałów (sztruks, drewno, aksamit) oraz faktur i struktur(gładkie, szorstkie, miękkie, twarde, kłujące, klejące itd). Od ok 3/4 mca.
-Basen sensoryczny- to nic innego jak duży pojemnik napełniony różnymi elementami- piłeczki plastikowe, gumowe, z kolcami, gąbki, skrawki materiałów, fasola, ryż, piasek itp. Jeśli dziecko samo siedzi może bawić się na siedząco, jeśli nie można położyć je na brzuszku. Od ok 6 mca.
-Gniotki- napełniamy balony różnymi materiałami sypkimi typu mąka, piasek, kasza, cukier itp. Niech dziecko ściska, pociera i rzuca gniotkami. Od ok 4/5 mca.

Równowaga/ układ przedsionkowy:

-Kołysz dziecko, bujaj i noś- nie bój się, że się przyzwyczai i będzie przyklejone do Ciebie na amen. Dzieci tego potrzebują do prawidłowego rozwoju. Można używać kołysek, hamaków, foteli bujanych. Unikaj mechanicznych huśtawek i bujaczków. Od urodzenia.
-Bujanie w kocyku- połóż dziecko na rozłożonym kocu, dwie dorosłe osoby delikatnie bujają na boki, czyli taki domowy hamak. Od ok 4 mca.

Czucie głębokie/ propriocepcja:
-Naleśnik-zroluj dziecko ciasno w koc, kołdrę, lub materac, bawiąc się w smarowanie i zawijanie naleśnika, można dziecko troszkę pouciskać. od ok 6mca.
-Masowanie piłeczką z wypustkami- po ciele, w ubraniach i na gołą skórę. Zacznij od najbardziej lubianych miejsc. Od ok 6/8 mcy.

 Wzrok:
-Kontrasty- możesz zawiesić obok łóżeczka karty z czarno-białymi wzorami. Kontrasty są lepsze w tworzeniu połączeń wzrokowych w mózgu dzieci. Po ukończeniu 1 mca.
-Kolory- pokazuj kolorowe piłki, balony w żywych kolorach żółci czy czerwieni. Od ok 2/3 mca.
-śledzenie ruszających się przedmiotów- puszczaj światełka na ścianie, bańki mydlane itp. Od 6 mca.

Słuch:

-Mówienie, śpiewanie- śpiewaj dziecku, zmieniaj ton głosu, szeptaj i mów rymowanki. Puszczaj dziecku muzykę od urodzenia a nawet gdy jest jeszcze w brzuszku.
-Grzechotanie- Podawaj dziecku różnego rodzaju grzechotki, dzwoneczki itp. Od ok. 3/4 mca.
-Tworzenie dźwięków- próbuj grać na różnych przedmiotach (butelka z grochem, miska z łyżeczką) Od ok 6 mca.
Węch:
-Naturalne zapachy-pokazuj dziecku różne zapachy produktów spożywczych czy przypraw. Od ok 6 mca.
-Pojemniki zapachowe- podaj do powąchania pudełka wypełnione naturalnymi substancjami np. kawą, cynamonem, wanilią. Pamiętaj by pokazywać tylko naturalne składniki, unikaj perfum, olejków zapachowych itd. Od ok 6/8 mca.
Smak:
-Edukacja smakowa- Podczas wprowadzania nowych potraw zachęcaj dziecko, nie podawaj niczego na siłę. Pokazuj dziecku co ma robić, otwieraj buzię razem z nim itd.
-Dieta BLW- modne stało się stosowanie diety BLW, gdzie dziecko samo je produkty pokrojone na kawałeczki wybierając na co ma ochotę. Dietę tę stosujemy dopiero w momencie gdy dziecko samo usiądzie.

Pamiętajmy jednak by nie przestymulować dziecka, nic na siłę, jeśli dziecko nie ma na coś ochoty nie zmuszajmy go do tego. Staramy się dobierać aktywność i zabawy do jego wieku i możliwości.

 

Źródło:

-R. Biernat "Metody i Techniki Terapeutycznego oddziaływania i wspomagania dzieci z zaburzeniami i deficytami rozwojowymi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym"

-notatki z przebiegu studiów.